Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ): Δίαιτα FODMAP & Συστάσεις

Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ): Δίαιτα FODMAP & Συστάσεις

Όπως αναφέραμε στα δύο προηγούμενα άρθρα (δείτε εδώ ή εδώ) το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) είναι μια χρόνια πάθηση, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει ανακαλυφθεί η ακριβής αιτία που το προκαλεί. Δεδομένης της άγνωστης αιτιολογίας, η διάγνωσή του γίνεται κυρίως μέσω του αποκλεισμού άλλων Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νοσημάτων του Εντέρου (ΙΦΝΕ) – όπως της Νόσου Crown ή της ελκώδους κολίτιδας –  του ιατρικού ιστορικού και τη χρήση των κριτηρίων Rome IV. Η θεραπεία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου περιλαμβάνει κυρίως διατροφικές παρεμβάσεις στις διατροφικές συνήθειες του ασθενή και στον γενικότερο τρόπο ζωής ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις γίνεται και η χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Έχοντας ήδη αναφερθεί στη θεραπεία και σε γενικές συμβουλές για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, θα εστιάσουμε στη Δίαιτα FODMAP αλλά και σε γενικές διατροφικές συστάσεις που βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ.

Τι είναι τα FODMAP;

Τα FODMAP είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει τους υδατάνθρακες βραχείας αλυσίδας που απορροφώνται ατελώς στο λεπτό έντερο και περιλαμβάνει ολισακχαρίτες συμπεριλαμβανομένων φρουκτανών / φρουκτοολισακχαριτών και γαλακτοολισακχαριτών, λακτόζης, φρουκτόζης σε περίσσεια γλυκόζης, σορβιτόλη και μανιτόλη¹. 

Οι προαναφερθέντες υδατάνθρακες εισέρχονται στον εντερικό σωλήνα όπου και γίνεται η ζύμωσή τους προκαλώντας, έτσι, παραγωγή αερίων στην κατώτερη γαστρεντερική οδό. Επιπλέον, δεδομένου ότι τα FODMAP είναι οσμωτικά ενεργά οδηγούν σε αύξηση της περιεκτικότητας νερού στο παχύ έντερο. Οι δύο αυτοί μηχανισμοί, μπορεί να οδηγήσουν σε διαστολή του σωλήνα και να προκαλέσουν συμπτώματα διάρροιας, μετεωρισμού και φουσκώματος.

Η κατανάλωση των FODMAP δεν προκαλεί συνήθως συμπτώματα σε υγιείς οργανισμούς, αντίθετα, υποκείμενες ανωμαλίες στη φυσιολογία του εντέρου και σε περιπτώσεις σπλαχνικής υπερευαισθησίας εξηγούν την αναφορά συμπτωμάτων μετά την κατανάλωσή τους. Επί του παρόντος, τα FODMAPs έχουν αναγνωριστεί διεθνώς ως ο πιο σημαντικός διατροφικός παράγοντας ενεργοποίησης των συμπτωμάτων του ΣΕΕ².

Δίαιτα FODMAP

Η δίαιτα FODMAP αναπτύχθηκε για τη διαχείριση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Είναι δίαιτα που περιορίζει την πρόσληψη ζυμώσιμων ολιγοσακχαρίτων, δισακχαρίτων, μονοσακχαριτών και πολυόλων (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides, And Polyols- FODMAP). (ευερέθιστο 2)

Μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει ότι ο περιορισμός των FODMAPs στη διατροφή ανακουφίζει από τα γαστρεντερικά συμπτώματα σε ασθενείς με ΣΕΕ. Επομένως, μια δίαιτα χαμηλής κατανάλωσης FODMAP αποτελεί μια ευκαιρία για θεραπεία / ανακούφιση των ασθενών (ευερέθιστο 3).

Που βρίσκονται, όμως, οι παραπάνω ζυμώσιμοι υδατάνθρακες στην καθημερινή μας διατροφή;

Φρουκτόζη

Η φρουκτόζη συναντάται σε όλα τα φρούτα κυρίως στα αχλάδια, τα μήλα, το καρπούζι, στο μέλι, στο σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη.

Λακτόζη 

Η λακτόζη συναντάται στα γαλακτοκομικά προϊόντα

Φρουκτάνες 

Η φρουκτάνη – γνωστή και ως ινουλίνη – συναντάται στο σιτάρι, στο κρεμμύδι, στο σκόρδο κ.ά.

Γαλακτάνια

Τα γαλακτάνια περιέχονται σε όσπρια όπως τα φασόλια, τις φακές, τη σόγια κ.α.

Πολυόλες 

Οι πολυόλες περιέχονται σε γλυκαντικά που περιέχουν σορβιτόλη, μανιτόλη, ξυλιτόλη, μαλτιτόλη, σε φρούτα με κουκούτσι όπως το αβοκάντο, τα βερίκοκα, τα κεράσια, τα νεκταρίνια, τα ροδάκινα, τα δαμάσκηνα κ.ά.

Περιορίζοντας, λοιπόν, την πρόσληψη των παραπάνω τροφών έχει παρατηρηθεί πως βελτιώνονται τα κοιλιακά συμπτώματα, το φούσκωμα, το άλγος, τα αέρια και η διάρροια σε ασθενείς με ΣΕΕ.

Γενικές συμβουλές για τη διατροφή χαμηλή σε FODMAP

1. Ακολουθήστε τη διατροφή το πολύ 4 εβδομάδες. Μετά από αυτό, προσθέστε με κυκλική εναλλαγή τρόφιμα υψηλά σε FODMAP (προσθέτετε ένα κάθε φορά και εάν σας προκαλεί πάλι συμπτώματα, περιορίστε το ξανά).
2. Διαβάστε τις ετικέτες των τροφίμων. Αποφύγετε τα φαγητά που παρασκευάζονται με τρόφιμα υψηλά σε FODMAPs.
3. Δεν χρειάζεται να ακολουθήσετε μια δίαιτα χωρίς γλουτένη, εστιάστε στα FODMAPs. Υπάρχουν δημητριακά χωρίς γλουτένη που παρασκευάζονται με χαμηλά FODMAPs, όπως είναι η πατάτα, η κινόα, το ρύζι ή το καλαμπόκι.
4. Περιορίστε την ποσότητα σερβιρίσματος για φρούτα / λαχανικά χαμηλά σε FODMAPs λόγω υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Εάν έχετε συμπτώματα μετά την κατανάλωση αυτών των τροφών, τα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται με την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφών υψηλών σε FODMAP ή λόγω των φυτικών ινών που προσλαμβάνονται από αυτά.

Tip: Φρούτα αποφλοιωμένα και βραστά λαχανικά κατά κύριο λόγο ώστε να μειώσουμε την πρόσληψη φυτικών ινών που περιέχονται κυρίως στον φλοιό τους (φλούδα).

Γενικές συμβουλές για ασθενείς με ΣΕΕ³

• Τρώτε τακτικά γεύματα μέσα στην ημέρα αφιερώνοντας τον χρόνο που απαιτείται και όχι βιαστικά.
• Αποφύγετε την παράλειψη γευμάτων και την παραμονή χωρίς κατανάλωση τροφής για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Πίνετε τουλάχιστον 1.5 λίτρο υγρών την ημέρα κατά προτίμηση νερό και μη καφεϊνούχα ροφήματα.
• Περιορίστε την κατανάλωση καφέ (έως 3 φλιτζάνια / ανά ημέρα).
• Μειώστε την κατανάλωση αναψυκτικών κυρίως τύπου light ή zero και το αλκοόλ.
• Περιορίστε την κατανάλωση τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και «ανθεκτικών αμύλων» καθώς δεν διασπώνται στο λεπτό έντερο και φτάνουν αδιάσπαστα στο παχύ έντερο προκαλώντας συμπτώματα.
• Καταναλώνετε μέχρι 3 μερίδες φρέσκων φρούτων την ημέρα.
• Σε περιπτώσεις διάρροιας, καλό είναι να αποφεύγετε τη σορβιτόλη, μια τεχνητή γλυκαντική ουσία που βρίσκεται στα γλυκά χωρίς ζάχαρη, στα αναψυκτικά τύπου light και σε ορισμένα διαιτητικά προϊόντα κατάλληλα και για διαβητικούς.
• Σε περιπτώσεις ύπαρξης αερίων και φουσκωμάτων είναι θεμιτό να καταναλώνετε βρώμη και λιναρόσπορους.

Ολοκληρώνοντας αξίζει να τονιστεί πως δεν πρέπει να καταφεύγετε σε καμία από τις παραπάνω ενέργειες αν δεν συμβουλευτείτε πρώτα τον γιατρό ή τον διατροφολόγο σας. Τα περισσότερα από τα συμπτώματα που εμφανίζονται στο ΣΕΕ είναι κοινά με άλλα ΙΦΝΕ για αυτό είναι αναγκαίο να γίνεται πρώτα η διάγνωση και στη συνέχεια, βάσει συμπτωμάτων και ιατρικού ιστορικού, η εκάστοτε θεραπεία.

Τροφές πλούσιες σε FODMAP

Τροφές χαμηλές σε FODMAP

Βιβλιογραφία:

1. The Dietary Management of Patients with Irritable Bowel Syndrome: A Narrative Review of the Existing and Emerging Evidence, Joost Algera, Esther Colomier, and Magnus Simrén
2. Nutrition Guideline Gastrointestinal Care Irritable Bowel Syndrome
3. Nutrition Guidelines for
   Irritable Bowel Syndrome (IBS)